Aranan Yanıt CRISPR Olabilir mi?

COVID-19 tedavisi için önemli bir yarış var. Olması da normal. Tedavi konusunda öne çıkan yaklaşım aşı ya da ilaç tedavisi yönünde.

Ancak son dönemde farklı bir yaklaşımla kalıtsal hastalıkları ve hatta kronik hastalıkları tedavi edebilecek uygulamalar var. Örneğin CRISPR, yani kısaca genlerin düzenlenmesi teknolojisi. Genlerin istenilen yerlerine ek yaparak ya da istenmeyen bölgelerini keserek uygulanan bir yöntem. Kes-kopyala-yapıştır işini genler üzerinde yapıyorsunuz. Her canlıda temelde aynı molekül var ve bu molekülü düzenlemenin yolunu geliştiriyoruz.

Annesinde AIDS olan bir bebek, CRISPR yöntemi kullanılarak bu hastalıktan arındırıldı ve dünyaya AIDS hastası olmadan geldi. Kromozomlardan kaynaklanan kalıtsal hastalıkların giderilmesi için de kullanılabiliyor. Henüz o kadar da gün yüzüne çıkmadı, ancak biyoteknolojinin büyük sıçrama yapacağı alanlardan birisi.

CRISPR şu ana kadar kalıtsal ve kronik hastalıklara odaklı olarak geliştirildi. Ancak son birkaç haftadır COVID-19’un protein yapısına saldıracak şekilde yapılan CRISPR araştırmaları söz konusu. En son 6 Nisan 2020 tarihinde GlaxoSmithKline ve Vir Biotechnology 250 milyon dolarlık bir iş birliği ile 3-6 ay içerisinde COVID-19’a yönelik bir tedavi araştırması başlattılar. Bu araştırma CRISPR uygulamasını da içerebilecek bir çerçevede yapıldı. (https://www.globenewswire.com/news-release/2020/04/06/2012095/0/en/GSK-and-Vir-Biotechnology-enter-collaboration-to-find-coronavirus-solutions.html)

Stanford Üniversitesi Biyomühendislik Bölümünden bir ekip de farklı bir araştırma yapıyor. PAC-MAN adını verdikleri bu araştırma 14 Mart 2020’de yayınlandı. (https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.03.13.991307v1) PAC-MAN, en genel tanımı ile CRISPR RNA’larını kullanarak özellikle akciğerlerdeki SARS-CoV-2 virüsüne karşı etkin bir çözümün araştırılması. Aşı üretimine oranla çok daha kısa sürede sonuca ulaşabileceklerine inanıyorlar.

Gen düzenleme teknolojisi şimdi COVİD-19’un yok edilmesine odaklanıyor. Yakında bu sorunun da üstesinden geliriz insanlık olarak ama benzer sorunlarla tekrar karşılaşacağımızı biliyoruz. CRISP yoluyla mutasyona uğrayan DNA dizilerini düzeltmeye başladığımız gibi farklı organizmaların DNA’larını da düzenlemeye başlayabileceğiz.

Soru bunu yapıp yapamayacağımız değil, mutlaka yapılacak. COVID-19 için geleneksel bir aşı ya da ilaç ile çözümü bulma ihtimalimiz göreceli olarak daha yüksek. Ama CRISPR ya da farklı bir isimle hayatımıza girebilecek gen düzenleme teknolojisi, hastalıkların tarihini yeniden başlatacak bir değişim olarak hemen yanı başımızda.